Künde Ne Demek, Kündekari Nedir, Motifleri Nasıl Yapılır?

Künde nedir?
Künde kelimesi, iri ve kalınca ağaç gövdesi anlamına gelir.

Kündekari nedir?
Kündekari kelimesinin kökeni Osmanlıca’ dan gelir ve tutma, kavrama demektir. Bir dekoratif doğrama sanatı olan kündekari, küçük ölçülerdeki geometrik parçaların birbirine geçmesi yöntemiyle yapılan bir bezeme tekniğidir. Kündekari için sedefçilik terimi de kullanılır. Kündekari yapımı, beşgen, sekizgen ve yıldız gibi geometrik biçimlerde kesilen küçük ahşap parçaların herhangi bir tutkal veya vidalama olmadan sadece birbirlerine geçirilme yöntemiyle olur, bunun sonunda düzey yüzeyler elde edilir. Kündekari sanatında kullanılan en bilinen alet, planya veya planya makinesidir. Bu sanatın ortaya çıkma sebebi teknik nedenlere dayanır. Kündekari sayesinde, ağaç levhalarda rutubet ve ısı değişiminden dolayı çarpılma, eğrilme, bükülme önlenmiş olur.

Kündekari sanatı, Anadolu Selçuklu döneminde, Halep, Mısır ve Anadolu’da geliştirilmiştir. Kündekari yapımında daha çok meşe, ceviz, abanoz ve gül ağaçları tercih edilmiştir. Dış mekanda genellikle sert hava koşullarına dayanıklı olan meşe, dişbudak ve ireko ağaçları, iç mekanda ise ceviz, kiraz, şimşir ve armut ağacı gibi ağaçlar kullanılmıştır.

Selçuklu döneminden bugüne geleneksel sanatlardan biri olan Kündekari sanatı, mimari alanda geniş bir alana sahiptir. Kapı ve pencere kanatları, pencere kafesleri, tavan süslemeleri, dolap kapakları, kirişler, parmaklıklar ve korkuluklar gibi birçok yerde karşımıza çıkar. Dini alanda da kündekari motifleri sıkça görülür. Konya Alaaddin cami minberi, bu sanatın en güzel örneklerindendir. Selçuklu döneminin en zarif kündekari motiflerinden biri olarak bilinir. Cami günümüze kadar birçok restorasyon geçirmiş ancak kündekari tekniğiyle bezenmiş olan minber hala orijinal hali ile durmakta. Sivrihisar Ulu Camii, Aksaray Ulu Camii, Malatya Ulu Camii, Harput Sere Hatun Camii ve Siirt Ulu Camii minberleri de Anadolu kündekari örneklerindendir. Kabartma kündekari, hakiki kündekariye en yakın olandır ve ciddi bir usta el işçiliği ister.

Kündekari çeşitleri, hakiki kündekari ve taklit kündekari olarak ikiye ayrılır. Taklit kündekari motifleri, hakiki olana göre biraz kabadır. Taklit kündekari de kendi içinde üçe ayrılır, ilki kabatma, ikincisi tamamen çakma ve yapıştırma, üçüncüsü ise tamamen kabartma kündekaridir.

El emeğinin günümüzde eski değerini kaybetmesi, gelişen teknoloji gibi sebeplerden dolayı eski popülaritesini kaybetmiş olan kündekari, yoğun olmamakla birlikte, hem sivil alanda hem de dini alanda günümüzde de kullanılmaktadır. Konya ilinde, diğer bazı sanatlar gibi bu sanat dalı da korunmakta, devam ettirilmektedir.

Kündekari motiflerinin en sık görüldüğü yerlerden biri kapılardır, kündekari kapı, özellikleri camilerin kapılarında şık, estetik bir görünüm verir. Üç boyutlu sanat olarak tabir edilen kündekari, oymacılık sanatının ileri seviyesi olarak da bilinir.


Kündekari sanatıyla uğraşan kişilere kündekar denir, bir başka deyişle künde sanatını meydana getiren usta olarak tanımlanabilir. Günümüzde, atalarından devraldıkları bu sanata sahip çıkan, idamesini sağlayan ustalar bulunuyor.